Nawigacja

Fotorelacje

Otwarcie wystawy „Powstania śląskie 1919-1921” w Kielcach

2 maja 2021 r., w setną rocznicę wybuchu III powstania śląskiego, naczelnik Delegatury IPN w Kielcach dr Dorota Koczwańska-Kalita i wojewoda świętokrzyski Zbigniew Koniusz otworzyli plenerową wystawę IPN „Powstania śląskie 1919-1921”.

Prezentowana jest przed Świętokrzyskim Urzędem Wojewódzkim ekspozycja przedstawia historię walk o przyłączenie Górnego Śląska do Rzeczypospolitej w okresie kształtowania granic kraju po zakończeniu I wojny światowej. Wystawa pozostanie w Kielcach do 15 czerwca.

III powstanie śląskie miało ostatecznie rozstrzygnąć spór niemiecko-polski o terytorium Górnego Śląska. Na czele powstania stał Wojciech Korfanty, działacz chrześcijańskiej demokracji. Walki trwały dwa miesiące, a najbardziej zacięte boje toczono o Górę Świętej Anny. Łącznie w powstaniu udział wzięło około 60 tys. Polaków.

Po ustaniu walk Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (Chorzów), Rybnik, Tarnowskie Góry i Pszczyna.

Wystawa przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Katowicach składa się z 15 paneli, prezentujących najważniejsze wydarzenia z lat 1918-1922 czyli okresu, w którym ważyły się losy regionu. Koniec I wojny światowej, pierwsze i drugie powstanie śląskie, plebiscyt górnośląski oraz poprzedzająca go kampania propagandowa, trzecie powstanie śląskie, a w końcu podział regionu i przejęcie części Górnego Śląska przez administrację polską – to najważniejsze aspekty tej opowieści.

Po I wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego, zdecydowano, że o przyszłości Górnego Śląska, znajdującego się do tej pory w granicach państwa niemieckiego, postanowi plebiscyt, w którym uprawnieni ku temu mieszkańcy regionu oddadzą głos za jego przynależnością do Niemiec lub do Polski. Na górnośląskim obszarze plebiscytowym rozpoczęła się kampania propagandowa prowadzona przez obie strony, mająca przekonać niezdecydowanych. Dramatyczny przebieg konfliktu o Górny Śląsk spowodował konieczność trzykrotnego zrywu zbrojnego.

Rok 1921 miał wreszcie przynieść rozstrzygnięcie polsko-niemieckich zmagań o przynależność państwową Górnego Śląska. Ta trwająca już niemal dwa lata rywalizacja odbywała się na różnych polach: dyplomatycznym, propagandowym oraz militarnym. Mimo narastającego napięcia, przeprowadzony 20 marca 1921 r. plebiscyt odbył się w spokojnej atmosferze, przy niemal stuprocentowej frekwencji. Już po kilku dniach znane były oficjalne wyniki, które jednoznacznie świadczyły o niemieckim zwycięstwie. Za przynależnością tych ziem do Niemiec głosowało 59,4 proc. osób, za włączeniem do Polski 40,3 proc. (707 605 głosów za Niemcami, 479 359 za Polską).

W tej trudnej sytuacji Korfanty nie stracił rezonu. 22 marca 1921 r. ogłosił polskie zwycięstwo, odwołując się do dość nieprecyzyjnego zapisu w traktacie wersalskim, sugerującego liczenie wyników plebiscytu gminami, a nie bezwzględną liczbą głosów. Przy takiej rachubie wynik był zdecydowanie korzystniejszy dla Polski. Ostateczna decyzja należała jednak od przedstawicieli rządów mocarstw zachodnich. Obawiając się niekorzystnego rozstrzygnięcia, strona polska podjęła decyzję o przystąpieniu do kolejnego powstania. Wybuchło ono w nocy z 2 na 3 maja 1921 r.

do góry