Instytut Pamięci Narodowej „Papież zza żelaznej kurtyny” – Kraków, Budapeszt, 9–12 października 2018 - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

– To tutaj żelazna kurtyna zaczęła się rozsuwać – zwrócił się do Węgrów prezes IPN dr Jarosław Szarek, nawiązując do 1989 roku, kiedy otwarto granicę węgiersko-austriacką. W imponującej sali obrad węgierskiego parlamentu 12 października 2018 r. zakończyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Papież zza żelaznej kurtyny. Wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na państwa i Kościoły bloku sowieckiego”. Obrady zorganizowane z okazji 40. rocznicy wyboru kard. Karola Wojtyły na głowę Kościoła rozpoczęły się 9 października w Krakowie, by po dwóch dniach przenieść się do Budapesztu.

Konferencja była wspólnym dziełem Instytutu Pamięci Narodowej i węgierskiego Komitetu Pamięci Narodowej (Nemzeti Emlékezet Bizottság). Podczas ceremonii otwarcia ostatniego dnia obrad przemawiał przewodniczący węgierskiego Zgromadzenia Narodowego dr László Kövér. Przypomniał, że Jan Paweł II przez cały swój pontyfikat bywał obiektem medialnych ataków na świecie. – To on, nazywając kulturę śmierci, bronił życia – zaznaczył przewodniczący parlamentu Węgier.

Prezes NEB dr hab. Réka Földváryné Kiss w swoim wystąpieniu zadała szereg pytań. – Kto by pomyślał, jakie będą konsekwencje słów „Nie lękajcie się”? Jaka jest rola papieża w historii? – zastanawiała się szefowa węgierskiego Komitetu Pamięci Narodowej. Dr Szarek akcentował z kolei siłę i aktualność nauki społecznej Jana Pawła II. Według prezesa IPN jest nam ona potrzebna również dzisiaj i powinna być przekazana następnym pokoleniom.

Obrady ostatniego dnia konferencji skupione były wokół pontyfikatu Jana Pawła II oraz jego znaczenia. Referaty przedstawione przez mówców poświęcono m.in. reakcjom węgierskiego parlamentu na wieść o wyborze papieża, czy współpracy komunistycznych wywiadów i partii w czasie zamachu na Jana Pawła II.

W czasie wizyty w Budapeszcie delegacja IPN złożyła kwiaty pod tablicą upamiętniającą powstanie węgierskie 1956 r.

Obrady w Krakowie

Przed węgierską częścią konferencji eksperci z wielu krajów obradowali przez dwa dni w auli Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Głównym tematem krakowskich wykładów była sytuacja kościołów chrześcijańskich w dyktaturach komunistycznych drugiej połowy XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Jana Pawła II.

10 października 2018 r., podczas drugiego dnia obrad i kuluarowych dyskusji, szczególnie wyróżnił się dr Andrzej Grajewski, historyk, publicysta, autor książek, zastępca redaktora naczelnego tygodnika „Gość Niedzielny”, były członek Kolegium IPN. Większą część swego wystąpienia poświęcił na polemikę z przedmówcą, dr hab. Momchilem Metodievem z Bułgarii, dotyczącą tzw. bułgarskiego tropu w zamachu na Jana Pawła II z 13 maja 1981 r.

– Nie twierdzę, że Bułgarzy uknuli plan zamordowania papieża. Nie mamy także dokumentów potwierdzających zlecenie z Moskwy dla Bułgarów. Natomiast wiadomo, że była operacja służb obu krajów, że w kwietniu odbyło się spotkanie wywiadów sowieckiego i bułgarskiego. Nie mamy dokumentów, ale co robią służby po takiej wpadce, jak nieudany zamach? Niszczą wszystkie dokumenty – przekonywał dr Grajewski, autor licznych publikacji na temat zamachu, m.in. książki „Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana Pawła II”, napisanej wspólnie z prokuratorem Michałem Skwarą z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach, który prowadził śledztwo IPN w sprawie zamachu na Jana Pawła II.

Dwa dni obrad w Krakowie podsumował prof. Jan Żaryn (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), który wygłosił wykład, zatytułowany „Jan Paweł II – znaczenie pontyfikatu dla Polski i świata”. Jutro uczestnicy konferencji przejadą do Budapesztu, gdzie na 12 października zaplanowano ostatnie panele dyskusyjne i uroczyste zakończenie obrad w siedzibie węgierskiego parlamentu.

Pierwszy dzień obrad

9 października 2018 r., podczas ceremonii otwarcia konferencji, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzej Dera odczytał list skierowany do uczestników obrad przez prezydenta Andrzeja Dudę. Ks. prof. Józef Marecki przekazał z kolei zebranym posłanie wystosowane przez metropolitę krakowskiego abp. Marka Jędraszewskiego.

– W dniu wyboru Karola Wojtyły na papieża „Manifest komunistyczny” przegrał z Ewangelią. To było zwycięstwo dobra nad złem, miłości nad nienawiścią, zwycięstwo prawdy nad kłamstwem – mówił w wystąpieniu otwierającym konferencję prezes IPN dr Jarosław Szarek.

W imieniu NEB naukowe spotkanie w Krakowie otworzyła jego przewodnicząca dr hab. Réka Földváryné Kiss. Następnie pierwszy panel dyskusyjny poprowadził dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał. Krakowski IPN jest współorganizatorem konferencji.

Głównym tematem obrad jest sytuacja kościołów chrześcijańskich w dyktaturach komunistycznych, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Jana Pawła II jako przywódcy Kościoła katolickiego. 9 i 10 października uczestnicy konferencji spotykają się w Auditorium Maximum UJ. Następnie przeniosą się do Budapesztu. Na koniec, 12 października, zaplanowano uroczyste zakończenie obrad w siedzibie węgierskiego parlamentu.

Patronat honorowy nad konferencją sprawują metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski, marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński, marszałek Sejmu Republiki Węgierskiej László Kövér. Wstęp na obrady w Krakowie (Auditorium Maximum UJ, ul. Krupnicza 33) jest wolny.

Z historii

16 października 1978 r., podczas konklawe w Watykanie, na przywódcę Kościoła katolickiego kardynałowie wybrali metropolitę krakowskiego kard. Karola Wojtyłę. Papieżem został Polak, który osobiście doświadczył dwóch zbrodniczych totalitaryzmów XX wieku – nazizmu i komunizmu. 22 października podczas mszy świętej inaugurującej pontyfikat, Jan Paweł II wypowiedział słynne słowa: Nie lękajcie się!

Działalność papieża Polaka w znacznym stopniu przyczyniła się do upadku komunistycznej dyktatury w Europie Środkowej i Wschodniej. Jego posługa zyskała ogromny prestiż. Stał się najbardziej wpływowym przywódcą duchowym XX wieku.

PROGRAM KONFERENCJI

9 października 2018 r.
SYTUACJA KOŚCIOŁÓW CHRZEŚCIJAŃSKICH W BLOKU SOWIECKIM OD INSTALACJI REŻIMU DO WYBORU JANA PAWŁA II

10.00 – otwarcie konferencji

• Prezes IPN dr Jarosław Szarek
• Prezes NEB dr hab. Réka Földváryné Kiss
• Wystąpienie Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta, Ministra Andrzeja Dery z listem Prezydenta RP Andrzeja Dudy do uczestników konferencji
• List Metropolity Krakowskiego abp. Marka Jędraszewskiego do uczestników konferencji

10.30 – Panel I (moderacja dr hab. Filip Musiał, Dyrektor Oddziału IPN w Krakowie)

• prof. Arūnas Streikus (Uniwersytet Wileński), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich w ZSRS od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II
• dr Łucja Marek (IPN Oddział w Krakowie), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich w Polsce od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II
• dr hab. Réka Földváryné Kiss (NEB), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich na Węgrzech od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II

11.30 – przerwa na kawę

12.00 – Panel II (moderacja dr Áron Máthé, NEB)

• prof. Robert F. Goeckel (Uniwersytet Stanowy Nowego Jorku w Geneseo), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich w NRD od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II
• dr Csongor Jánosi (Uniwersytet w Bukareszcie), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich w Rumunii od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II
• prof. Stanislav Balík (Uniwersytet Masaryka w Brnie), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich w Czechosłowacji od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II
• dr Kostadin Kostadinov (Bułgarska Akademia Nauk w Sofii), Sytuacja Kościołów chrześcijańskich w Bułgarii od instalacji reżimu do wyboru Jana Pawła II

13.20 – przerwa obiadowa

14.20 – Panel III (moderacja dr Łucja Marek, Oddział IPN w Krakowie)

• ks. prof. Józef Marecki (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Wpływ ZSRS na politykę wyznaniową państw bloku sowieckiego
• dr hab. András Fejérdy (Centrum Badań Humanistycznych przy Węgierskiej Akademii Nauk w Budapeszcie / Uniwersytet Katolicki Pétera Pázmánya w Budapeszcie-Piliscsaba), Polityka wschodnia Watykanu do 1978 r.
• dr Margit Balogh (Centrum Badań Humanistycznych przy Węgierskiej Akademii Nauk w Budapeszcie), Podobieństwa i różnice w polityce Kościołów w krajach bloku sowieckiego
• dr Cristian Vasile (Rumuńska Akademia w Bukareszcie), Polityka Watykanu wobec Kościoła grekokatolickiego w bloku sowieckim do 1978 r.

Uroczysta kolacja

10 października
REAKCJE NA WYBÓR I WPŁYW PONTYFIKATU JANA PAWŁA II NA SYTUACJĘ KOŚCIOŁA W KRAJACH BLOKU SOWIECKIEGO

10.00 – Panel I (moderacja dr Attila Viktor Soós, NEB)

• dr Aleksiej Wasiliew (Instytut Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie / Narodowy Uniwersytet Badawczy Wyższa Szkoła Ekonomii w Moskwie), Reakcje na wybór i wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła w ZSRS
• dr hab. Adam Dziurok (IPN Oddział w Katowicach / Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), Reakcje na wybór Jana Pawła II w Polsce
• dr hab. Konrad Białecki (IPN Oddział w Poznaniu / Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), Wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła w Polsce
• dr Bernadett Wirthné Diera (Urząd NEB), Reakcje na wybór i wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła na Węgrzech

11.20 – przerwa na kawę

11.50 – Panel II (moderacja dr Cecylia Kuta, IPN Oddział w Krakowie)

• prof. Bernd Schaefer (Uniwersytet Jerzego Waszyngtona w Waszyngtonie), Reakcje na wybór i wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła w NRD
• prof. Ioan-Marius Bucur (Uniwersytet Babeș-Bolyai w Kluż-Napoka), Reakcje na wybór i wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła w Rumunii
• dr hab. Peter Borza (Uniwersytet Pavla Jozefa Šafárika w Koszycach), Reakcje na wybór i wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła w Czechosłowacji
• dr hab. Momchil Metodiev („Christianity and Culture”), Reakcje na wybór i wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na sytuację Kościoła w Bułgarii

13.10 – przerwa obiadowa

14.10 – Panel III (moderacja dr Joanna Lubecka, IPN Oddział w Krakowie)

• dr hab. Csaba Szabó (Węgierskie Archiwum Narodowe), Echa na świecie w związku z wyborem Jana Pawła II
• dr Andrzej Grajewski („Gość Niedzielny” ), Między polityką a misją na Wschodzie. Pontyfikat Jana Pawła II wobec komunizmu w Europie Wschodniej w latach 1978–1989
• ks. prof. Jan Mikrut (Papieski Uniwersytet Gregoriański w Rzymie), Wpływ doświadczeń komunizmu na politykę Jana Pawła II wobec krajów bloku sowieckiego
• prof. Jan Żaryn (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), Jan Paweł II – znaczenie pontyfikatu dla Polski i świata

11 października
PRZEJAZD KRAKÓW – BUDAPESZT

12 października 2018 r.
O PONTYFIKACIE JANA PAWŁA II I JEGO ZNACZENIU PROBLEMOWO

9.00 – otwarcie konferencji

• Przewodniczący Parlamentu Węgier dr László Kövér
• Prezes IPN dr Jarosław Szarek
• Prezes NEB  dr hab. Réka Földváryné Kiss

9.30 – Panel I (moderacja dr hab. Réka Földváryné Kiss, NEB)

• dr András Veres biskup diecezji Győr, przewodniczący Konferencji Episkopatu Węgier, Kościół pod przewodnictwem papieża Jana Pawła II
• ks. dr Tamás Tóth (Konferencja Episkopatu Węgier), Kościół katolicki na Węgrzech w latach 1945–1989
• dr Attila Viktor Soós (NEB), Reakcje węgierskiej partii komunistycznej na wybór Jana Pawła II

10.30 – przerwa na kawę

11.00 – Panel II (moderacja dr hab. Csaba Szabó, Węgierskie Archiwum Narodowe)

• ks. dr Andrzej Dobrzyński (Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie), Sobór Watykański II – klucz do zrozumienia relacji Jana Pawła II z krajami komunistycznymi
• prof. Igor Hałagida (IPN Oddział w Gdańsku / Uniwersytet Gdański), Stosunek Jana Pawła II do Kościołów wschodnich
• ks. prof. Henryk Skorowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), Wolność i prawa człowieka w nauczaniu Jana Pawła II
• ks. prof. Andrzej Zwoliński (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Filozofia polityki i ekonomia – encykliki społeczne Jana Pawła II jako zaprzeczenie socjalizmu

12.20 – przerwa obiadowa

13.30 – Panel III (moderacja dr Michał Wenklar, IPN Oddział w Krakowie)

• dr Łukasz Kamiński (Uniwersytet Wrocławski), Jan Paweł II wobec Solidarności
• dr Władysław Bułhak (IPN w Warszawie), Współpraca służb wywiadowczych krajów bloku sowieckiego przeciwko Kościołowi katolickiemu w okresie pontyfikatu Jana Pawła II
• prok. Michał Skwara (IPN Oddział w Katowicach), „Ślad bułgarski” i służby specjalne państw komunistycznych a zamach na Jana Pawła II
• dr hab. Paweł Skibiński (Uniwersytet Warszawski, Centrum Myśli Jana Pawła II), Jan Paweł II a upadek muru berlińskiego i rozpad Związku Sowieckiego