Widowisko muzyczne „Historia Szarego” – koncert telewizyjny w TVP1 na 77. rocznicę rozbicia więzienia w Kielcach – 3 sierpnia 2022 - Aktualności - Instytut Pamięci Narodowej

Wydarzenie miało charakter plenerowy – scena stanęła w historycznym miejscu przy dawnym więzieniu przy ul. Zamkowej. Znane polskie utwory zaśpiewali wybitni artyści: Kasia Moś, Olga Szomańska, Przemysław Branny, Eldo, Marek Piekarczyk, Tadek Seibert oraz Tomasz Szczepanik. Wokalistom towarzyszyli laureaci Festiwalu Piosenki Niezłomnej i Niepodległej im. Henryka Rasiewicza „Kima”: Michalina Cedro, Anna Wieleńska, Maksymilian Kononow oraz Chór Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie i Orkiestra Passionart pod dyrekcją Janusza Wierzgacza.

Podczas koncertu wykonane zostały utwory traktujące o wolności, odwadze i patriotyzmie zaaranżowane specjalnie na tę okazję przez Marka Pawełka. Zabrzmiał również utwór premierowy autorstwa Janusza Wierzgacza do słów Jerzego Łysińskiego, przybliżający historię życia i walki Hedy-Szarego. Oprawę graficzną przygotowano na podstawie filmów dokumentalnych, archiwalnych zdjęć i grafiki komiksowej. Osią narracji koncertu stała się historia działalności „Szarego”, a punktem kulminacyjnym, przeprowadzona przez poakowski oddział pod dowództwem Antoniego Hedy akcja uwolnienia z ubeckiego więzienia w Kielcach ponad 350 więźniów. Była to jedna z najgłośniejszych i największych udanych operacji zbrojnego podziemia antykomunistycznego na Kielecczyźnie.

Oddział krakowski oraz Delegaturę IPN w Kielcach reprezentował dr hab. Filip Musiał, dyrektor, Cecylia Radoń, zastępca dyrektora oraz dr Dorota Koczwańska-Kalita, naczelnik.

Koncert powstał w wyniku współpracy Instytutu Pamięci Narodowej oraz TVP3 Kielce. Patronat honorowy nad koncertem objęli: Wicepremier, minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak, wojewoda Świętokrzyski Zbigniew Koniusz, marszałek Województwa Świętokrzyskiego Andrzej Bętkowski i prezydent Miasta Kielce Bogdan Wenta.

Widowisko wyreżyserował Grzegorz Sadurski.

Antoni Heda „Szary”

Antoni Heda-Szary (1916-2008) był uczestnikiem wojny obronnej 1939 r., żołnierzem AK, więźniem politycznym okresu stalinowskiego, kawalerem orderów Virtuti Militari. Po wojnie, wraz z żoną i dwiema córkami, ukrywał się pod różnymi nazwiskami. W 1948 r. został aresztowany i skazany na karę śmierci, zamienioną później na dożywocie. Wyszedł na wolność w 1956 roku. W czasie stanu wojennego został internowany. Awans generalski otrzymał w 2006 roku. Pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Dowodzony przez „Szarego” oddział Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość zaatakował więzienie przy ul. Zamkowej 5 w Kielcach w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku. Szturm na kieleckie więzienie poprzedzono upozorowanym atakiem na oddalony o 50 km Szydłowiec. Gdy stacjonujący w Kielcach żołnierze sowieccy, funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa podążali w stronę sfingowanej strzelaniny, partyzanci wkroczyli do miasta i uwolnili towarzyszy broni. Uwolnił trzon uwięzionej przez UB i NKWD konspiracyjnej struktury okręgu, m.in. dowódcę II Dywizji Piechoty AK płk. Antoniego Żółkiewskiego „Lina”, który jednak tej samej nocy zmarł w wyniku wycieńczenia i ran odniesionych w czasie przesłuchań.

„Szary” przeprowadził podobne akcje także w dwóch innych miastach Kielecczyzny. W sierpniu 1943 r., bez strat własnych, rozbił niemieckie więzienie w Starachowicach, uwalniając ok. 80 aresztowanych. Rok później podobną akcję przeprowadził w Końskich, uwalniając z niemieckiego aresztu około 70 osób, przy okazji opanowując na pewien czas całe miasteczko.