E-Księgarnia
W bazylice Mariackiej metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski odprawił mszę świętą w intencji ojczyzny i żołnierzy poległych za wolność. Po nabożeństwie zebrani przeszli na pl. Matejki, gdzie przed Grobem Nieznanego Żołnierza odbyła się uroczystość według wojskowego ceremoniału. Wojewoda małopolski Łukasz Kmita wręczył ppłk. Ryszardowi Brodowskiemu, honorowemu prezesowi Okręgu Małopolskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany przez Prezydenta RP.
Krakowski IPN reprezentowała zastępca dyrektora oddziału Cecylia Radoń, która odczytała list od dyrektora dr. hab. Filipa Musiała. „Powinniśmy działać tak, jakby powstanie warszawskie wygrało – zwykł mawiać pierwszy dyrektor Oddziału IPN w Krakowie, a później prezes Instytutu, śp. prof. Janusz Kurtyka. W tym wezwaniu kryje się głębokie zrozumienie procesów historycznych i społecznych, jakich doświadczyliśmy jako narodowa wspólnota w XX wieku. [...] Po 1989 roku podjęliśmy trud wskrzeszenia narodowej tradycji, próbujemy odnaleźć duchową wielkość, definiując naszą historię i współczesność z pozycji wolnych ludzi i niezawisłego narodu. Tak, jak robilibyśmy, gdyby powstanie warszawskie wygrało, a Polska odzyskała po wojnie niepodległość” – napisał m.in. dr Musiał.
Organizatorami uroczystości byli wojewoda małopolski, Oddział IPN w Krakowie i Światowy Związek Żołnierzy AK.
Na mocy rozkazu komendanta głównego Armii Krajowej, gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora”, powstanie warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. o 17.00, tzw. godzinie „W”. Miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Armia Krajowa i władze Polskiego Państwa Podziemnego zamierzały ujawnić się i wystąpić wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (utworzonego w Lublinie i zależnego od woli Stalina) w roli gospodarza (jako jedyna legalna władza niepodległej Rzeczypospolitej).
Powstanie planowane na kilka dni upadło 3 października po 63 dniach walki. W jego wyniku zginęło od 16 tys. do 18 tys. żołnierzy AK i od 150 tys. do 200 tys. cywilów. Po kapitulacji Warszawa została doszczętnie zniszczona przez Niemców.
O ile pod względem militarnym powstanie zakończyło się klęską, o tyle pod względem politycznym miało ogromne znaczenie. Rozpoczynając je, Polacy zademonstrowali dążenie do odzyskania i utrzymania niepodległości. Jak pisał po wojnie Jan Nowak-Jeziorański, uczestnik tego niepodległościowego zrywu, legendarny „kurier z Warszawy”, „walka nie była daremna”, a powstanie warszawskie sprawiło, że „państwo polskie, chociaż zniewolone i wasalne, zachowało swoją odrębność, przetrwało Stalina, który w swych zamysłach prawdopodobnie chciał z niego z czasem uczynić część ZSRS”.