Instytut Pamięci Narodowej Małopolscy Bohaterowie „Solidarności”. Danuta Suchorowska-Śliwińska (1930-2011) - Przystanek Historia -

Opisujemy zarówno pierwszoplanowych, jak i szeregowych działaczy, których postawa to przykład ducha „Solidarności”. W styczniu przypomnieliśmy Barbarę Niemiec, w lutym naszym bohaterem był Franciszek Grabczyk, w marcu Mirosław Dzielski, w kwietniu Józef Smaga, w maju Zbigniew Szkarłat, a w czerwcu Kazimierz Kubrak. Bohaterką lipca jest Danuta Suchorowska-Śliwińska.

Urodziła się 31 marca 1930 r. w Chronowie w gminie Nowy Wiśnicz. Jej rodzice – ojciec Stanisław i matka Józefa – byli nauczycielami. Do 1939 r. mieszkała wraz z nimi w Kielcach. Pod okiem ojca, który był muzykiem, uczyła się gry na fortepianie i skrzypcach. Po wybuchu II wojny światowej rodzina zamieszkała w Chronowie, gdzie Suchorowscy prowadzili tajne nauczenie dla dzieci i młodzieży oraz urządzali słowno-muzyczne wieczorki patriotyczne.

Po wojnie Józefa Suchorowska z córkami (Stanisław Suchorowski zmarł we wrześniu 1944 r.) wróciła do dawnego mieszkania w Kielcach. Danuta kontynuowała rozpoczętą na tajnych kompletach naukę na poziomie gimnazjalnym. Jako najstarsza córka pomagała w utrzymaniu rodziny podejmując różne prace dorywcze. W lutym 1946 r., mając zaledwie szesnaście lat, rozpoczęła pracę jako skrzypaczka w Wojewódzkiej Orkiestrze Symfonicznej.

W maju 1947 r. zdała maturę i jesienią przeniosła się do Krakowa. W latach 1949-1951 pracowała w Państwowej Filharmonii Krakowskiej. Po ukończeniu w 1951 r. średniej szkoły muzycznej, dzięki pomocy profesora skrzypiec Juliusza Webera, uzyskała stypendium konserwatorium muzycznego w Moskwie. Swoje moskiewskie przeżycia opisała po latach w wydanej w 2005 r. książce „Moja Moskwa 1951-1956”. Studia w konserwatorium ukończyła w 1956 r. Rok wcześniej wyszła za mąż za kolegę skrzypka, Bułgara Radosweta Bojadżijewa.

Po studiach wraz z mężem wyjechała do Sofii. Tam do sierpnia 1962 r. pracowała w sofijskiej Radiowej Orkiestrze Symfonicznej. W 1962 r. zakończyło się trwające siedem lat małżeństwo. Suchorowska z córką Jadwigą wróciła do Krakowa i ponownie podjęła pracę w Filharmonii Krakowskiej. W 1964 r. poślubiła kolegę z pracy skrzypka Mieczysława Śliwińskiego, z którym do jego śmierci w 2002 r. wiodła szczęśliwe życie rodzinne.

W opozycji

Pod koniec lat 70. XX wieku Danuta Suchorowska-Śliwińska zaangażowała się w działalność opozycyjną. Pisała artykuły do wydawanych w drugim obiegu pism „Merkuriusz Krakowski i Światowy” oraz „Krzyż Nowohucki”. Zaczęła też spisywać wspomnienia więźniów stalinowskich. Owocem tej pracy była wydana w 1983 r. książka „Wielka edukacja. Wspomnienia więźniów politycznych PRL w latach 1945-1956”.

Po powstaniu NSZZ „Solidarność” Danuta Suchorowska od początku włączyła się w organizowanie struktur związku w Filharmonii Krakowskiej. Współtworzyła i była wiceprzewodniczącą komitetu założycielskiego, następnie wiceprzewodniczącą komisji zakładowej. Publikowała w niezależnym piśmie „Goniec Małopolski”, wydawanym od listopada 1980 r. przez Sekcję Informacji MKZ NSZZ „Solidarność” Małopolska, a następnie Zarząd Regionu Małopolska. W lipcu 1981 r. była delegatem na I Walne Zebranie Delegatów Regionu Małopolska w Tarnowie.

Po wprowadzeniu stanu wojennego na krótko została internowana (od 15 do 24 grudnia 1981 r.). Przetrzymywana była w areszcie śledczym przy ul. Mogilskiej. Podczas rewizji przeprowadzonej w dniu internowania oprócz wydawnictw emigracyjnych i prasy podziemnej funkcjonariusze aparatu represji zarekwirowali maszynopis „Wielkiej edukacji”.

W czasie tzw. rozmowy ostrzegawczej, którą przeprowadzono z nią 15 grudnia w KW MO w Krakowie, odmówiła podpisania przedłożonego jej oświadczenia. Podpisujący zobowiązywał się do „zaniechania wszelkiej działalności szkodliwej dla Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w szczególności do przestrzegania obowiązującego porządku prawnego”. Suchorowska nie chciała tego sygnować. W tej sytuacji funkcjonariusz SB, który z nią rozmawiał dopisał na oświadczeniu: „ob. Suchorowska-Śliwińska Danuta ostatecznie autorytatywnie oświadczyła, że nie zaprzestanie swej działalności”.

W solidarnościowym podziemiu

Po wyjściu na wolność działała w podziemnych strukturach małopolskiej „Solidarności”. Dla potrzeb konspiracji występowała pod pseudonimem „Zosia”. Od 1982 r. była członkiem Międzydzielnicowego Komitetu „Solidarności” Kraków. Odpowiadała za funkcjonowanie tej struktury na Grzegórzkach. Była członkiem redakcji „Kroniki Małopolskiej” – pisma wydawanego w drugim obiegu od lutego 1982 do października 1989 r., którego twórcą i redaktorem naczelnym był Robert Kaczmarek. Chodziła na procesy działaczy „Solidarności” i relacjonowała ich przebieg na łamach „Kroniki”.

Działalność w podziemnej „Solidarności” oraz zainteresowanie losem Żołnierzy Wyklętych – tematem, który w PRL był zakazany – nie uszły uwadze tajnych służb PRL. Służba Bezpieczeństwa zwracała uwagę na to, że Danuta Suchorowska zajmowała się zbieraniem materiałów, pisała reportaże, prowadziła wywiady z ludźmi represjonowanymi w latach 50. Niepokój bezpieki wzbudził też fakt, że Suchorowska brała udział w różnego rodzaju akcjach protestacyjnych. W grudniu 1982 r. postanowiono kontrolować jej działalność w ramach sprawy operacyjnego sprawdzenia o kryptonimie „Muza”. Prowadzono ją do marca 1985 r., kiedy to uznano, że Suchorowska „jest całkowicie pochłonięta pracą zawodową” i w związku z tym zaniechano dalszego prowadzenia sprawy.

Chociaż materiały SOS „Muza” postanowiono złożyć do archiwum, to jednak nie zaprzestano inwigilacji Suchorowskiej. Jako pracownik Filharmonii Krakowskiej była kontrolowana w ramach sprawy obiektowej „Muzyk”. W lipcu 1986 r. SB ponownie postanowiła uważniej przyjrzeć się działalności Suchorowskiej. Założonej wówczas sprawie operacyjnego sprawdzenia nadano kryptonim „Skrzypaczka”. Zwracano uwagę, że Suchorowska utrzymuje kontakty z działaczami „Solidarności” i „jest bezpośrednio zaangażowana w działalność nielegalnych struktur byłej »S« na terenie Krakowa”.

SB w toku działań operacyjnych doszła jednak do wniosku, że skrzypaczka nie prowadzi w swoim środowisku „działalności o negatywnym charakterze politycznym”. Odnotowano, iż wraz z jej odejściem na emeryturę w 1986 r. wydział III stracił możliwości operacyjne, „przy pomocy których byłaby możliwa dalsza operacyjna kontrola wymienionej”. W związku z tym jesienią 1987 r. zakończono sprawę krypt. „Skrzypaczka”.

Po przejściu na emeryturę Danuta Suchorowska skupiła się na tym, co zawsze sprawiało jej największą przyjemność – na pisaniu. Oprócz „Wielkiej edukacji” w podziemnych wydawnictwach ukazały się jej dwie książki o kapelanie Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców ks. Władysławie Gurgaczu: „Gurgacz. Popiełuszko lat stalinowskich i wspólnicy jego losu” (Kraków, Biblioteka Obserwatora Wojennego, 1987) oraz „...postawcie mi krzyż brzozowy. Prawda o tzw. sprawie ks. Władysława Gurgacza kapelana Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej 1948-1949” (Warszawa, Wolne Pismo „Most” 1988, 1989).

Po 1989 r. nie uczestniczyła w życiu związkowym ani politycznym. Za prace dotyczące podziemia niepodległościowego w 1990 r. otrzymała II nagrodę Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. W 1997 r. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa uhonorowała ją Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, a w 1999 r. Zarząd Główny Związku Żołnierzy Podziemnych Sił Zbrojnych 1944-1956 nadał jej Odznakę II Konspiracji. Pośmiertnie odznaczona została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Była członkiem Stowarzyszenia Społeczno-Kombatanckiego Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” oraz Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego. Ponadto od 1992 r. współpracowała z Wojewódzkim Komitetem Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Zmarła 2 listopada 2011 r. Pochowana została na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Tekst Cecylia Kuta