E-Księgarnia
3 listopada 2016 r. przed Krzyżem i Tablicą Pamięci (murem Aresztu Śledczego w Krakowie, a dawnego więzienia) przy ul. Montelupich 7, odbyły się uroczystości patriotyczne, poświęcone ofiarom zbrodni komunistycznych, zamordowanych w latach 1946-1954 z wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie.
Uroczystości zorganizowane zostały przez Porozumienie Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych w Krakowie. Wzięli w nich udział: kombatanci, młodzież wraz z nauczycielami z Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego w Krakowie, funkcjonariusze Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej i Aresztu Śledczego w Krakowie, przedstawiciele Obszaru Południowego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (m.in. Prezes Małgorzata Janiec, Jadwiga Martyna – córka zamordowanego w listopadzie 1947 r. Józefa Ostafina, członka II Zarządu Głównego WiN), Klubu „Gazety Polskiej” z Krakowa, Oddziału IPN w Krakowie oraz osoby niezrzeszone w organizacjach, którym nade wszystko bliska jest historia najnowsza i tematyka Żołnierzy Wyklętych. Wartę honorową przed Krzyżem i Tablicą pełnili żołnierze 6. Brygady Powietrznodesantowej im. gen. bryg. Stanisława Sosabowskiego oraz funkcjonariusze Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Krakowie.
Uroczystości rozpoczęły się o godzinie 11.00. Prowadzącym je był Sekretarz Porozumienia Edward Wilhelm Jankowski. Po odśpiewaniu hymnu narodowego okolicznościowe wystąpienia wygłosili Roksana Szczypta-Szczęch z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Krakowie oraz Krzysztof Bzdyl ze Związku Konfederatów Polski Niepodległej. Modlitwę poprowadził o. Jerzy Pająk OFMCap (kapelan żołnierzy AK i środowisk niepodległościowych) wraz z o. Rafałem Piechą OSST (kapelanem więziennym), kontynuowaną w słowach Modlitwy obozowej. Przygotowane na tę okoliczność wiersze odczytały ich autorki – aktorki Alicja Kondraciuk i Sława Bednarczyk. Następnie uczestnicy złożyli kwiaty i znicze pod murem dawnego więzienia. Uroczystości zakończono po godzinie 12.00 przy dźwiękach piosenki Wyklęci, Niezłomni.
Krakowskie Zaduszki przed murem dawnego więzienia na Montelupich odbywają się od kilku lat. Organizowane są przez kombatantów i byłych więźniów politycznych, zrzeszonych w dwudziestu organizacjach współtworzących Porozumienie.
Zainstalowana na murze Aresztu Śledczego Tablica Pamięci została uroczyście odsłonięta w listopadzie 2010 r. Składa się ona z dwóch części, na których widnieją imiona i nazwiska zamordowanych z wyroku WSR w Krakowie działaczy (głównie żołnierzy) podziemia niepodległościowego. Dziesięciu z nich w momencie pozbawienia życia liczyło nie więcej niż 20 lat. Trzydzieści trzy osoby w chwili śmierci miały od 21 do 25 lat. W wieku powyżej 25 lat do 30 zostało zabitych jedenaście osób. W grupie najstarszych, powyżej 30 roku życia, zostało zabitych czternaście osób.
Piętnaście osób rozstrzelano w 1946, dwadzieścia jeden w 1947 – zarówno przed, jak i po tzw. amnestii. Na dziesięciu osobach karę śmierci wykonano w 1948; sześć zabito w 1949, jak i w 1950; osiem w 1951, natomiast w 1954 pozbawiono życia dwie osoby.
Wymienionego na tablicy Stanisława Salę rozstrzelano w Wadowicach i pogrzebano w niewiadomym miejscu. Dwie osoby (Antoni Trzepla i Jan Kmieć) zostały stracone w więzieniu w Tarnowie i pogrzebane na cmentarzu w Krzyżu. Pozostałe rozstrzelano na Montelupich, a szczątki ich spoczęły na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Nie wszystkie groby tych osób mają przyznany status grobu wojennego, który to – zgodnie z ustawą o grobach i cmentarzach wojennych – nadawany jest przez wojewodę. Ustawa określa również warunki, jakie muszą być ku temu spełnione. Jest to o tyle ważne, że część osób z wymienionych na Tablicy Pamięci spoczywa w grobach rodzinnych.
W 2017 r. planuje się przeprowadzenie prac ekshumacyjnych, obejmujących także cmentarz Rakowicki, gdzie ewentualnie zostanie wyznaczona kwatera dla ofiar okresu stalinowskiego.
Zgodnie z ustawą o grobach i cmentarzach wojennych, decyzja o miejscu pochówku osoby ekshumowanej będzie zgodna z wolą rodziny lub otoczenia rodziny osoby ekshumowanej. Oznacza to, że szczątki osoby ekshumowanej będą mogły spocząć w innym miejscu niż na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Dotąd przeprowadzono prace ekshumacyjne w Tarnowie, a na cmentarzu Rakowickim w Krakowie trwały prace poszukiwawcze, zmierzające do odnalezienia szczątków kpt. Waleriana Tumanowicza i ppłk. Alojzego Kaczmarczyka. Wymienieni przez WSR w Krakowie zostali skazani wraz z Józefem Ostafinem. Wyrok śmierci wykonano na nich 13 listopada 1947 r., a następnie ich ciała zostały przekazane Zakładowi Anatomii Opisowej, gdzie używano ich najprawdopodobniej do ćwiczeń sekcyjnych. Ich szczątki zostały przewiezione na cmentarz Rakowicki w Krakowie w 1948 r. wraz ze szczątkami innych osób. Jednocześnie w księgach cmentarnych odnotowano fałszywe dane identyfikacyjne. Wydaje się również, że zapisy dokonane w księgach cmentarnych nie oddają stanu faktycznego miejsca pogrzebania szczątków. Wszystko to utrudnia ich odnalezienie.
Szerzej zob. M. Kasprzycki, Ustalanie miejsc pochówków ofiar terroru komunistycznego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Stan badań, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 36, s. 197-222.
Fot. z uroczystości por. Szymon Kalisz, Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Krakowie
Film z uroczystości Józefa Wieczorka: https://wkrakowie2016.wordpress.com/2016/11/03/zaduszki-przy-murze-wiezienia-na-montelupich/